Πέμπτη 30 Ιουλίου 2015

Ιστορίες από το κέντρο και το έκκεντρο # 3



(νυχτερινή βόλτα)


(τόση γνώση μαζεμένη)


(τώρα και για πάντα)


(standing on the shoulder of giants)


(χρηστική εγκατάσταση)


(ίσως να μας βγει σε καλό)


(εγκατάσταση όχι χρηστική αλλά σίγουρα ενδιαφέρουσα, σε κάδο ανακύκλωσης)


(σχόλιο ακούσιο αλλά καίριο)


(περιμένοντας να δώσει την παραγγελία της στο σερβιτόρο)


(handbags and gladrags)


(η κλήση σας απορρίφθηκε)


Τετάρτη 29 Ιουλίου 2015

Δύο διαφορετικά ιερά τέρατα και ισάριθμοι τερατώδεις ήρωές τους

(Δύο βιβλία που διάβασα πρόσφατα, εν μέσω των απογοητευτικών πολιτικών εξελίξεων, μετά τον θρίαμβο του Όχι.)

Θυμάμαι ένα συμφοιτητή μου, στα τέλη της προ-προηγούμενης δεκαετίας, να μου μιλά για ενθουσιασμό (ενθουσιασμό που συνήθως επεφύλασσε μόνο σε ταινίες που του άρεσαν, εξ ου και η μετέπειτα απολύτως λογική εξέλιξή του σε έναν από τους καλύτερους σινεκριτικούς της γενιάς μας) για μια ιστορία που είχε διαβάσει πρόσφατα – μία ιστορία του Κάφκα, που ξεκινά με την εντελώς ανεξήγητη και εν μία νυκτί μεταμόρφωση ενός ταπεινού υπαλλήλου σε κατσαρίδα. Πέρασαν χρόνια από τότε, και παρόλο που εγώ ο ίδιος δεν βρέθηκα αντιμέτωπος με το ίδιο το κείμενο, βρέθηκα αντιμέτωπος με άλλα κείμενα του σπουδαίου Τσέχου, καθώς και με πλείστες όσες αναφορές στο βάσανο του Γκρέγκορ Σάμσα, στην ποπ κουλτούρα, σε συζητήσεις, σε εξυπνακίστικα ή όντως έξυπνα τουίτ και status update στο facebook.
Μέχρι που, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, σε ένα φιλικό σπίτι, ανακάλυψα ένα αντίτυπο της Μεταμόρφωσης, από εκείνα που έδιναν μερικά χρόνια πριν οι εφημερίδες (σε μετάφραση του Βασίλη Τομανά). Πήρα το θάρρος να το δανειστώ και το διάβασα σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα.
Το να πω πως ο Κάφκα είναι σπουδαίος συγγραφέας και η εν λόγω ιστορία συναρπαστική είναι περιττό. Το θέμα είναι γιατί συμβαίνουν όλα αυτά: δεν είναι απλώς η εντυπωσιακή αρχική σύλληψη ή ο πρωτοποριακός χαρακτήρας του κειμένου. Το ζήτημα με τη Μεταμόρφωση του Κάφκα είναι πως η τεχνική αρτιότητα, η μεστότητα και η γλαφυρότητα της περιγραφής, καθώς και η παράλληλη προς την αφήγηση της συμφοράς που βρίσκει τον Γκρέγκορ Σάμσα παράθεση μιας πλειάδας (άκρως ενδιαφερόντων και γεμάτων χαρακτήρα) πραγματολογικών στοιχείων που αφορούν τη ζωή της υπόλοιπης οικογένειάς του (αλλά και σχεδόν όλων των άλλων προσώπων που παρελαύνουν σε αυτή) είναι που κάνουν την ιστορία τόσο αληθοφανή (παρότι είναι παντελώς απίθανη) αλλά και που «αιχμαλωτίζουν» τον αναγνώστη και τον «κλειδώνουν» σε αυτόν τον προθάλαμο του καφκικού σύμπαντος. Ο συγγραφέας σε βάζει μέσα σε αυτό το σπίτ, μέσα σε αυτές τις ζωές, μέσα σε αυτή την εποχή (παρά τη διαχρονικότητα, εν τέλει, της ιστορίας που αφηγείται). Μετά έρχονται όλα τα άλλα, τα σπουδαία θέματα που θίγει εδώ και αλλού ο σπουδαίος αυτός, παραγνωρισμένος στην εποχή του λογοτέχνης: το παράλογο της ύπαρξης, η αποσύνδεση του νου από το κορμί, η εμπειρία του τερατώδους, η σπαρακτική απομόνωση.
Ο Κάφκα δεν είναι σπουδαίος μόνο για το σύμπαν που έστησε, αλλά για το πόσο καλά δόμησε το σύμπαν αυτό, πόσο γοητευτικά σε τραβά εντός του, πόσο απλά σου ανοίγει την πόρτα στον εφιάλτη της ύπαρξης των ηρώων του που ήταν, εν τέλει, ο εφιάλτης και της δικής του ύπαρξης και που είναι ίσως και της δικής σου.



Στη νουβέλα «Ένα πολύ πρωτότυπο Δείπνο» (Gutenberg, 2015, μτφρ. Κωνσταντίνος Αρμάος) ο Φερνάντο Πεσόα, υπό το νεανικό ψευδώνυμο Alexander Search, επίσης πρωτοπόρος, επίσης ανανεωτής και ανατροπέας, εξετάζει το γκροτέσκο και την αποκτήνωση από μια άλλη σκοπιά, σαφώς πιο πιθανοφανή και γι’ αυτό πιο τρομακτική.  Ο Χερ Πρόζιτ, πρόεδρος της Γαστρονομικής Κοινότητας του Βερολίνου, προσκαλεί τους συναδέλφους του σε ένα δείπνο όμοιο του οποίου, σύμφωνα με τον οποίο, δεν έχει ξαναγίνει. Σε τι έγκειται αυτή η πρωτοτυπία κανείς τους δεν μπορεί να καταλάβει, ακόμα και μετά το πέρας του επίμαχου δείπνου. Η τελική αποκάλυψη του Πρόζιτ, θα ξυπνήσει στους συνδαιτυμόνες του ένα πρωτόγνωρο σοκ. Αλλά μέχρι να γίνουν όλα αυτά και μέχρι το πρωτότυπο δείπνο να φτάσει στην αναπόφευκτη κορύφωσή του, ο Πεσόα θα διηγηθεί την όλη ιστορία και θα σκιαγραφήσει το χαρακτήρα του Πρόζιτ με τόση μαεστρία που αφήνει τον αναγνώστη έκθαμβο, κάνοντας έτσι την ιστορία του ακόμα πιο σοκαριστική και πιο αξιομνημόνευτη. 

Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015

Κάπου στο Βέλγιο, δύο εβδομάδες πριν

«Κύριε Πρόεδρε, κύριε Υπουργέ,

Θα απευθύνω το ερώτημά μου στον κύριο Πρωθυπουργό. Επιθυμώ να αντιδράσω δημόσια σε κάποιες δηλώσεις του Πρωθυπουργού τις οποίες κρίνω απαράδεκτες. Πρωθυπουργός, ο οποίος χτες, ενώπιον του Τύπου δήλωσε πως θέλει να τελειώνει η «ώρα του παιχνιδιού» για την Ελλάδα. Αυτές οι λέξεις με σόκαραν πραγματικά, πιστεύω πως σόκαραν πολύ κόσμο εδώ στο Βέλγιο, ειδικά αν αντιληφθεί κανείς τι είναι αυτό που ο Πρωθυπουργός ερμηνεύει ως «ώρα του παιχνιδιού». Την προηγούμενη εβδομάδα είχα την ευκαιρία να συναντήσω στο Παρίσι την πρόεδρο του Ελληνικού Κοινοβουλίου, Ζωή Κωνσταντοπούλου. Η συντρόφισσα Ζωή μου εξήγησε την ακριβή κατάσταση στην Ελλάδα. Αυτή η «ώρα του παιχνιδιού» που αναφέρει ο Πρωθυπουργός εκτυλίσσεται σε μια χώρα με δύο αυτοκτονίες την ημέρα. Αυτή η «ώρα του παιχνιδιού» που αναφέρει ο Πρωθυπουργός εκτυλίσσεται σε μια χώρα όπου οι συντάξεις έχουν μειωθεί κατά 45%. Αυτή η «ώρα του παιχνιδιού» για την οποία μιλά ο Πρωθυπουργός εκτυλίσσεται σε μια χώρα όπου οι μισθοί έχουν μειωθεί κατά 40%. Αυτή η «ώρα του παιχνιδιού» για την οποία μιλά ο πρωθυπουργός είναι μια κατάσταση στην οποία το 60% των νέων είναι άνεργοι. Αυτή είναι η «ώρα του παιχνιδιού» για την οποία ήθελε να μιλήσει ο Πρωθυπουργός; […]

Τι προτείνει η Τρόικα; 1) να μειωθούν οι μισθοί ακόμα περισσότερο. 2) να μειωθούν οι συντάξεις ακόμα περισσότερο. 3) να απαγορευθούν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας στην Ελλάδα. […] Εσείς, κύριε Πρωθυπουργέ, θέλετε να κατηγορήσετε την Ελληνική κυβέρνηση, ενώ ξέρετε πολύ καλά ότι η Ελληνική Κυβέρνηση δεν έχει λάβει καμία ελαστικότητα τα τελευταία 8 χρόνια. Έκαναν ακριβώς αυτό που τους ζήτησε η Τρόικα. Παραδέχεστε σήμερα πως πρόκειται περί αποτυχίας. […] Δευτερευόντως, κάνετε λόγο για 240 δισεκατομμύρια που δόθηκαν προς διάσωση. Σύμφωνα με το ίδιο το ΔΝΤ, μόνο 11% αυτών διοχετεύτηκαν στην πραγματική οικονομία. Το 89% πήγε στις τράπεζες και στην αποπληρωμή του χρέους. Πολύ μικρό μέρος από το σχέδιο διάσωσης ρέει προς την πραγματική οικονομία, κι αυτός είναι ο λόγος που δεν λειτουργεί και γι’ αυτό η Τρόικα συνεχίζει αυτό το πρόγραμμα.

Το ζήτημα που τίθεται σήμερα είναι ποια είναι η Ευρώπη που θέλουμε. Μία Ευρώπη αλληλεγγύης, ανάπτυξης και αλληλεγγύης ανάμεσα στις διάφορες περιοχές ή μία ευρωζώνη όπου λίγες χώρες έχουν χρήματα και επιβάλλουν μέσα από σχεδόν διδακτορικές μεθόδους πολιτικές σε άλλες χώρες; […] Καλώ όλους τους ανθρώπους με κοινωνική συνείδηση να αντιταχθούν στις πολιτικές της Τρόικας.»


Αυτά δήλωσε πριν δύο εβδομάδες στο Βελγικό Κοινοβούλιο ο βουλευτής Raoul Hedebouw, λίγο πριν του κλείσουν το μικρόφωνο, περιγράφοντας με ενάργεια και την κατάσταση μέχρι τώρα και το δίλημμα που τίθεται από εδώ και στο εξής.