Τετάρτη 29 Ιουλίου 2015

Δύο διαφορετικά ιερά τέρατα και ισάριθμοι τερατώδεις ήρωές τους

(Δύο βιβλία που διάβασα πρόσφατα, εν μέσω των απογοητευτικών πολιτικών εξελίξεων, μετά τον θρίαμβο του Όχι.)

Θυμάμαι ένα συμφοιτητή μου, στα τέλη της προ-προηγούμενης δεκαετίας, να μου μιλά για ενθουσιασμό (ενθουσιασμό που συνήθως επεφύλασσε μόνο σε ταινίες που του άρεσαν, εξ ου και η μετέπειτα απολύτως λογική εξέλιξή του σε έναν από τους καλύτερους σινεκριτικούς της γενιάς μας) για μια ιστορία που είχε διαβάσει πρόσφατα – μία ιστορία του Κάφκα, που ξεκινά με την εντελώς ανεξήγητη και εν μία νυκτί μεταμόρφωση ενός ταπεινού υπαλλήλου σε κατσαρίδα. Πέρασαν χρόνια από τότε, και παρόλο που εγώ ο ίδιος δεν βρέθηκα αντιμέτωπος με το ίδιο το κείμενο, βρέθηκα αντιμέτωπος με άλλα κείμενα του σπουδαίου Τσέχου, καθώς και με πλείστες όσες αναφορές στο βάσανο του Γκρέγκορ Σάμσα, στην ποπ κουλτούρα, σε συζητήσεις, σε εξυπνακίστικα ή όντως έξυπνα τουίτ και status update στο facebook.
Μέχρι που, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, σε ένα φιλικό σπίτι, ανακάλυψα ένα αντίτυπο της Μεταμόρφωσης, από εκείνα που έδιναν μερικά χρόνια πριν οι εφημερίδες (σε μετάφραση του Βασίλη Τομανά). Πήρα το θάρρος να το δανειστώ και το διάβασα σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα.
Το να πω πως ο Κάφκα είναι σπουδαίος συγγραφέας και η εν λόγω ιστορία συναρπαστική είναι περιττό. Το θέμα είναι γιατί συμβαίνουν όλα αυτά: δεν είναι απλώς η εντυπωσιακή αρχική σύλληψη ή ο πρωτοποριακός χαρακτήρας του κειμένου. Το ζήτημα με τη Μεταμόρφωση του Κάφκα είναι πως η τεχνική αρτιότητα, η μεστότητα και η γλαφυρότητα της περιγραφής, καθώς και η παράλληλη προς την αφήγηση της συμφοράς που βρίσκει τον Γκρέγκορ Σάμσα παράθεση μιας πλειάδας (άκρως ενδιαφερόντων και γεμάτων χαρακτήρα) πραγματολογικών στοιχείων που αφορούν τη ζωή της υπόλοιπης οικογένειάς του (αλλά και σχεδόν όλων των άλλων προσώπων που παρελαύνουν σε αυτή) είναι που κάνουν την ιστορία τόσο αληθοφανή (παρότι είναι παντελώς απίθανη) αλλά και που «αιχμαλωτίζουν» τον αναγνώστη και τον «κλειδώνουν» σε αυτόν τον προθάλαμο του καφκικού σύμπαντος. Ο συγγραφέας σε βάζει μέσα σε αυτό το σπίτ, μέσα σε αυτές τις ζωές, μέσα σε αυτή την εποχή (παρά τη διαχρονικότητα, εν τέλει, της ιστορίας που αφηγείται). Μετά έρχονται όλα τα άλλα, τα σπουδαία θέματα που θίγει εδώ και αλλού ο σπουδαίος αυτός, παραγνωρισμένος στην εποχή του λογοτέχνης: το παράλογο της ύπαρξης, η αποσύνδεση του νου από το κορμί, η εμπειρία του τερατώδους, η σπαρακτική απομόνωση.
Ο Κάφκα δεν είναι σπουδαίος μόνο για το σύμπαν που έστησε, αλλά για το πόσο καλά δόμησε το σύμπαν αυτό, πόσο γοητευτικά σε τραβά εντός του, πόσο απλά σου ανοίγει την πόρτα στον εφιάλτη της ύπαρξης των ηρώων του που ήταν, εν τέλει, ο εφιάλτης και της δικής του ύπαρξης και που είναι ίσως και της δικής σου.



Στη νουβέλα «Ένα πολύ πρωτότυπο Δείπνο» (Gutenberg, 2015, μτφρ. Κωνσταντίνος Αρμάος) ο Φερνάντο Πεσόα, υπό το νεανικό ψευδώνυμο Alexander Search, επίσης πρωτοπόρος, επίσης ανανεωτής και ανατροπέας, εξετάζει το γκροτέσκο και την αποκτήνωση από μια άλλη σκοπιά, σαφώς πιο πιθανοφανή και γι’ αυτό πιο τρομακτική.  Ο Χερ Πρόζιτ, πρόεδρος της Γαστρονομικής Κοινότητας του Βερολίνου, προσκαλεί τους συναδέλφους του σε ένα δείπνο όμοιο του οποίου, σύμφωνα με τον οποίο, δεν έχει ξαναγίνει. Σε τι έγκειται αυτή η πρωτοτυπία κανείς τους δεν μπορεί να καταλάβει, ακόμα και μετά το πέρας του επίμαχου δείπνου. Η τελική αποκάλυψη του Πρόζιτ, θα ξυπνήσει στους συνδαιτυμόνες του ένα πρωτόγνωρο σοκ. Αλλά μέχρι να γίνουν όλα αυτά και μέχρι το πρωτότυπο δείπνο να φτάσει στην αναπόφευκτη κορύφωσή του, ο Πεσόα θα διηγηθεί την όλη ιστορία και θα σκιαγραφήσει το χαρακτήρα του Πρόζιτ με τόση μαεστρία που αφήνει τον αναγνώστη έκθαμβο, κάνοντας έτσι την ιστορία του ακόμα πιο σοκαριστική και πιο αξιομνημόνευτη. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου